Sommige dingen kun je als ondernemer niet alleen en vaak is samenwerken de sleutel tot succes. Dat kan op vele manieren: door het maken van samenwerkingsafspraken, door het oprichten van een gezamenlijke onderneming of door deelname in een samenwerkingsverband. In welke situatie kies je voor welke optie en waar moet je als ondernemer rekening mee houden?
De samenwerkingsovereenkomst
Als twee ondernemers afspraken met elkaar willen maken over samenwerking in een opdracht of project, dan kunnen ze daarvoor een samenwerkingovereenkomst sluiten. In die overeenkomst leggen beide partijen vast hoe en onder welke voorwaarden ze wensen samen te werken. Soms kan dat met een enkele pagina, maar in de praktijk blijkt dat vaak niet genoeg. Veel brancheverenigingen beschikken over modellen voor samenwerkingsovereenkomsten, al dan niet met bijbehorende algemene voorwaarden. In die modellen is nagedacht over onderdelen waarover afspraken gemaakt moeten worden. Vaak bevatten de modellen of de algemene voorwaarden een standaardregeling voor bijvoorbeeld de verantwoordelijkheidsverdeling of het afhandelen van geschillen. Ook bij bouwprojecten bestaan standaardmodellen voor samenwerking (coördinatieovereenkomsten volgens het model van VG-bouw).
In sommige situaties is samenwerken maatwerk en dan ontkom je er niet aan om goed na te denken over wat in de samenwerkingsovereenkomst moet worden opgenomen. Die zoektocht begint met het schetsen van een duidelijk beeld van de verantwoordelijkheden van beide partijen en het verkrijgen van inzicht in de risico’s.
Met het verdelen van de verantwoordelijkheden stel je vast wie welke taken heeft en wat daar tegenover staat. Belangrijk is het onderscheid tussen een resultaatsverplichting en een inspanningsverplichting. Bij een inspanningsverplichting doet een partij zijn best, maar staat niet in voor het resultaat. Als er iets mis gaat dan kan die partij daar vaak lastig op worden aangesproken. Bij een resultaatsverplichting kan een partij wel worden afgerekend op het niet halen van het afgesproken resultaat.
Het helpt om samen risico’s in kaart te brengen. Wat gebeurt er als vergunningen niet of niet op tijd worden verstrekt? Wat is het gevolg van een vertraagde levering? Door een inschatting te maken van de kans van het optreden van een risico en het effect daarvan op de samenwerking of het project, krijgen de partijen inzicht in de belangrijke en minder belangrijke risico’s. Daarna kan voor de belangrijke risico’s in kaart worden gebracht welke beheersmaatregelen kunnen worden genomen en wie van beide partijen het beste in staat is om die risico’s te beheersen. Het is goed om dat in de samenwerkingsovereenkomst op te nemen.
Bij één-op-één samenwerkingen is een samenwerkingsovereenkomst een goed middel om de samenwerking in te richten. Bij meerdere betrokken partijen wordt het echter als snel complex en neemt het aantal overeenkomsten toe. In dat soort gevallen is het te overwegen om een gezamenlijke onderneming op te richten.
Gezamenlijke onderneming
Door een gezamenlijke onderneming op te richten kunnen twee of meer partijen hun samenwerking vastleggen in een ‘vehikel’. Deze gezamenlijke onderneming treedt dan naar buiten toe op als de partij in het project en de participerende partijen kunnen hun afspraken vastleggen in de structuur en opzet van de onderneming. In ingewikkelde bouwprojecten is dit meer regel dan uitzondering. Vaak wordt vereist dat partijen samenwerken in een zogenaamd Special Purpose Vehicle (SPV) die speciaal voor die gelegenheid wordt opgericht. De SPV is dan bijvoorbeeld de aannemer in een bouwproject. Het voordeel van een gezamenlijke onderneming is dat die onderneming als rechtspersoon de projectrisico’s draagt. Stel er gaat iets mis dat leidt tot faillissement van de onderneming, dan worden de daarin participerende partijen niet direct getroffen. Een gezamenlijke onderneming biedt dus extra bescherming bij complexe projecten met grote risico’s.
Door een gezamenlijke onderneming op te richten is het mogelijk passende afspraken te maken. De zeggenschap is op vele manieren in te richten en ook de mate van participatie en recht op winst is flexibel vast te leggen. Partijen hebben keuze uit verschillende rechtsvormen met elk hun (fiscale) voor- en nadelen. Al snel wordt gedacht aan een BV of NV voor commerciële projecten en een stichting voor niet-commerciële doeleinden. Helaas wordt een coöperatie nog wel eens over het hoofd gezien.
Samenwerkingsverband
Vooral in duurzame projecten, waarbij het behalen van winst niet altijd het voornaamste doel is (not-for-profit) en het belangrijk is om draagvlak te creëren, is een coöperatie een mooie rechtsvorm om samen te werken. De coöperatie combineert de kenmerken van een onderneming en een vereniging en de samenwerking vindt plaats via een lidmaatschapsverhouding. Door dit lidmaatschap kunnen partijen met verschillende doelen in één samenwerkingsverband samenwerken. Met behulp van verschillende soorten lidmaatschappen kunnen verschillende rechten en verplichtingen worden gedefinieerd, ieder met een andere mate van zeggenschap. Op deze manier kan de coöperatie bijvoorbeeld het hart zijn van een duurzaam zonne-energieproject, waarbij de afnemers als leden kunnen profiteren van de opgewekte energie, terwijl investeerders en banken betrokken zijn via een ander soort lidmaatschap en recht hebben op het afgesproken rendement op hun investering. Zelfs het Openbaar Lichaam Bonaire zou lid kunnen worden met behulp van een maatwerk lidmaatschap waarin de betrokkenheid bij het project wordt vastgelegd en via een stemrecht wordt meegedacht over een sociale verdeling van de opbrengsten. Besluitvorming kan plaatsvinden via een ledenvergadering waarbij stemrechten kunnen worden toegekend aan (een vertegenwoordiging van) de consumenten/afnemers. Een breed draagvlak is daarvan het gevolg.
Ook voor andersoortige projecten is de coöperatie een te overwegen alternatief. Denk aan duurzame landbouw, windenergie of het beheren van gezamenlijke faciliteiten op een villapark. De flexibiliteit en de coöperatieve grondgedachte zijn een stevige basis voor succes.
Conclusie
Samenwerken kan op vele manieren. De klassieke gedachte van een samenwerkingsovereenkomst is prima toepasbaar in overzichtelijke projecten en samenwerkingen. Als het complexer wordt en de risico’s toenemen, dan is het goed om na te denken over het oprichten van een gezamenlijke onderneming. Voor duurzame projecten die een breed draagvalk vereisen is de coöperatie een serieus en aantrekkelijk alternatief.
Tom Peeters is een ervaren en gespecialiseerd vastgoedadvocaat en manager van onze vestiging op Bonaire. Hij publiceert regelmatig over onder andere projectontwikkeling, duurzaamheidsprojecten, coöperaties en aanbestedingen. Via dit blog deelt hij zijn kennis en ervaring over deze en andere uiteenlopende juridische onderwerpen, waarmee ondernemers op Bonaire worden geconfronteerd.
